Ser tylżycki
W XVII- XVIII w. Fryderyk I i Fryderyk Wilhelm I prowadzili zaawansowaną politykę ponownego zasiedlania opustoszałych gospodarstw w Prusach Wschodnich. Prusy Wschodnie były wówczas regionem wyludnionym przez dżumę i czekały na ponowne zasiedlenie.
Jak podaje A. Kossert (“Prusy Wschodnie. Historia i mit”) na ziemiach Prus Wschodnich osiedlali się przeróżni ludzie. Azyl religijny otrzymało około 20 tys. luterańskich chłopów z arcybiskupstwa salzburskiego, którzy ustawą z 1731 roku zostali wygnani z ojczyzny. Osiedlili się oni w Gąbinie, Darkiejmach i Kłajpedzie. Dżuma dotknęła także i Pruską Litwę oraz Mazury: na obszarze Labiawa-Darkiejmy-Gołdap z 1830 wsi litewskich pozostało tylko 35 i przybycie licznych niemieckojęzycznych kolonistów pozwoliło na dalszy rozwój. Językiem nabożeństw przestał być wtedy język litewski, gdyż zmieniła się struktura etniczna. Panująca w Prusach Wschodnich nędza także przyczyniła się do osiedlenia się anhalckich osadników na ziemi wykupionej przez księcia Leopolda von Anhalt-Dessau (Saksonia). Obszar ten został nazwany “władztwo Norkity” i do 1945 roku pozostawał własnością prywatną. Na ziemię pruską przybywali również Walonowie, Szwajcarzy (7 tyś. Imigrantów ze Szwajcarii francuskojęzycznej oraz Szwajcarzy niemieckojęzyczni), Salzburczycy, Szkoci, Anglicy oraz Żydzi. W bliskim nam Gąbinie (terytorialnie i administracyjnie), jak i w Królewcu, funkcjonowała gmina francusko-reformowana, zaś w Pilawie w ówczesnym czasie odbywały się również nabożeństwa w języku niderlandzkim i angielskim.
Co ciekawe, o dawnej historii, o emigranckim losie zaświadcza dziś m.in.: ser tylżycki. Został on stworzony w Prusach Wschodnich przez menonitów, którzy przybyli z Holandii. Ser najpierw nazywał się serem menonickim, aż do czasu, kiedy jego produkcją zajęli się również osadnicy szwajcarscy, osiedleni w okolicy Tylży, których ambicją było stworzenie sera przypominającego ser typu appenzeller.
E.K.
